Δυσφωνία

Τι είναι η δυσφωνία;

Η δυσφωνία ή αλλιώς βραχνάδα (ένας όρος που χρησιμοποιείται κυρίως από τους ασθενείς) δεν είναι τίποτε άλλο από μια αλλαγή που παρατηρείται στον τρόπο που ακούγεται η φωνή μας. Πιο συγκεκριμένα, η φωνή ακούγεται βραχνή, αδύναμη ή αρκετά αλλοιωμένη σε σχέση με το φυσιολογικό. Συχνά, συνοδεύεται από αίσθημα κόπωσης κατά την ομιλία ή έντονη ενόχληση στον λαιμό μερικές φορές ακόμα και από φλέμα. Η δυσφωνία μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά ή σταδιακά και να σχετίζεται με φωνητική καταπόνηση, λοιμώξεις, αλλεργίες, κακές συνήθειες όπως το κάπνισμα, ή και με άλλες υποκείμενες παθήσεις.

Ποια είναι τα αίτια της δυσφωνίας;

 Υπάρχουν συγκεκριμένοι παράγοντες που ευθύνονται για την εμφάνισή της, κάποιοι είναι πιο απλοί και προσωρινοί, και άλλοι είναι πιο σοβαροί και απαιτούν ιατρική παρακολούθηση. Παρακάτω παρουσιάζονται αναλυτικά τα πιο συχνά αίτια που μπορεί να προκαλέσουν δυσφωνία:

• Φωνητική καταπόνηση
  Ένα από τα συχνότερα αίτια που ευθύνονται για την εμφάνιση της δυσφωνίας είναι η φωνητική καταπόνηση. Σε περιπτώσεις όπου μιλάμε δυνατά ή φωνάζουμε συχνά (π.χ. εκπαιδευτικοί, τραγουδιστές, γονείς μικρών παιδιών), είναι φυσιολογικό οι φωνητικές χορδές να κουράζονται και να ερεθίζονται. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε προσωρινή ή και επαναλαμβανόμενη δυσφωνία, ανάλογα με τη συχνότητα και την ένταση της καταπόνησης.

• Λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού
  Όταν ο οργανισμός μας είναι πιο ευάλωτος, ακόμη και ένα απλό κρυολόγημα ή μια ιογενής φαρυγγίτιδα μπορεί να επηρεάσει προσωρινά τη φωνή, προκαλώντας βραχνάδα ή αδυναμία.
• Αλλεργίες
  Την περίοδο της άνοιξης, όπου πολλοί ταλαιπωρούνται από αλλεργίες, είναι πολύ πιθανό να παρατηρηθεί βραχνάδα στην φωνή. Ωστόσο, υπάρχει και μια μερίδα ανθρώπων που ταλαιπωρείται από χρόνιες αλλεργικές ρινίτιδες που μπορούν να προκαλέσουν συμφόρηση και φλεγμονές, επηρεάζοντας έμμεσα την ποιότητα της φωνής.
• Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (GERD)
  Αν παρατηρείται συχνές παλινδρομήσεις, τα οξέα του στομάχου ενδέχεται να ανεβαίνουν προς τον λαιμό και αυτό να έχει ως αποτέλεσμα τον ερεθισμό των φωνητικών χορδών, κάτι που παρατηρείται πιο συχνά τις βραδινές ώρες.
• Κάπνισμα
  Μπορεί να έχετε εντοπίσει πως πολλοί καπνιστές, μετά από πολλά χρόνια παρατηρούν αλλοίωση στην φωνή τους. Πιο συγκεκριμένα, ο καπνός του τσιγάρου περιέχει ουσίες που ερεθίζουν και καταστρέφουν τους ιστούς του λάρυγγα, προκαλώντας χρόνια δυσφωνία ή ακόμη και μόνιμη βλάβη.
• Ξηρός αέρας ή περιβαλλοντικοί ρύποι
  Η έκθεση σε ξηρή ατμόσφαιρα, σκόνη ή καπνό μπορεί να ερεθίσει τον λάρυγγα και να προκαλέσει αλλαγές στον τρόπο που ακούγεται η φωνή.
• Ορμονικές αλλαγές
  Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στην εμμηνόπαυση αλλά κυρίως στην εφηβεία, οι ορμονικές διακυμάνσεις μπορούν να επηρεάσουν τη φωνή προσωρινά ή και πιο μόνιμα, ειδικά όταν υπάρχουν παράλληλες αλλαγές στο σώμα.
• Παθήσεις των φωνητικών χορδών
  Πολύποδες, κύστες, οζίδια καθώς και καλοήθεις ή κακοήθεις όγκοι στις φωνητικές χορδές, μπορεί να προκαλέσουν επίμονη ή σοβαρή δυσφωνία, ιδιαίτερα όταν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα.
• Νευρολογικά αίτια
  Πέρα από τις παθήσεις των φωνητικών χορδών, υπάρχουν και νευρολογικές καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν δυσφωνία, όπως η νόσος του Πάρκινσον, η σκλήρυνση κατά πλάκας ή ακόμα και τραυματισμοί νεύρων που εμπλέκονται στην κίνηση των φωνητικών χορδών.

Ποια είναι τα συμπτώματα της δυσφωνίας;

Αναρωτιέσαι πώς θα καταλάβεις ότι κάτι δεν πάει καλά με τις φωνητικές σου χορδές; Υπάρχουν ορισμένα σημάδια που είναι πιο συχνά και χαρακτηριστικά, και τα οποία μπορούν να σε βοηθήσουν να τα αναγνωρίσεις εγκαίρως, πριν το πρόβλημα γίνει πιο έντονο. Παρακάτω παρουσιάζονται αναλυτικά τα πιο συχνά συμπτώματα που σχετίζονται με τη δυσφωνία:

• Βραχνάδα στη φωνή
  Το πιο χαρακτηριστικό και κοινό σύμπτωμα της δυσφωνίας είναι η γνωστή σε όλους βραχνάδα. Πιο συγκεκριμένα, η φωνή ακούγεται πιο τραχιά, κουρασμένη ή θαμπή, ενώ αρκετοί άνθρωποι νιώθουν ότι κάτι τους «γρατζουνάει» ή τους ενοχλεί βαθιά στον λαιμό, ειδικά όταν προσπαθούν να μιλήσουν.
• Αδυναμία στην ένταση ή στην καθαρότητα της φωνής
  Όταν υπάρχει δυσφωνία, είναι αισθητή η δυσκολία να μιλήσει κανείς δυνατά ή καθαρά, ειδικά σε περιβάλλον με αρκετό θόρυβο.
• Αίσθημα κόπωσης μετά από ομιλία
  Η κόπωση κατά την ομιλία αποτελεί ακόμη ένα συχνό και χαρακτηριστικό σύμπτωμα της δυσφωνίας. Ακόμη και μια σύντομη συζήτηση μπορεί να προκαλεί έντονη κόπωση, περισσότερο από το φυσιολογικό.
• Αίσθηση “κόμπου” ή πίεσης στον λαιμό
  Πολλοί ασθενείς περιγράφουν ότι έχουν έναν ενοχλητικό κόμπο ή νιώθουν πίεση στον λαιμό όταν προσπαθούν να μιλήσουν.
• Διακοπές στη φωνή ή αστάθεια στον τόνο
  Η φωνή μπορεί να «σπάει», να αλλάζει απότομα τόνο, να εμφανίζει διακυμάνσεις ή να μειώνεται σε ένταση. Το συγκεκριμένο σύμπτωμα μπορεί να παρατηρηθεί τόσο στην ομιλία όσο και στο τραγούδι.
• Μειωμένο εύρος φωνής
  Άτομα που χρησιμοποιούν τη φωνή τους επαγγελματικά, όπως τραγουδιστές ή καθηγητές, μπορεί να διαπιστώσουν ότι δεν μπορούν να φτάσουν τις ίδιες νότες ή να εκτελέσουν φωνητικές μεταβάσεις με την ίδια ευκολία όπως στο παρελθόν.
• Αίσθημα ξηρότητας ή ερεθισμού στον λαιμό
  Παρότι η δυσφωνία δεν συνοδεύεται απαραίτητα από πόνο, πολλοί αναφέρουν ότι παρατηρούν ξηρότητα ή ελαφρύ “γδάρσιμο” στο εσωτερικό του λαιμού τους.
• Συχνή ανάγκη να καθαρίσετε τον λαιμό σας
  Ένα από τα πρώιμα συμπτώματα της δυσφωνίας όπου είναι και ο λόγος που κάποιος μπορεί να το παραμελήσει είναι η συνεχής ανάγκη να “καθαρίσει” τη φωνή του ή να βήξει ελαφρά.

Ποια είναι τα είδη της δυσφωνίας;

Τα διαφορετικά είδη δυσφωνίας προκύπτουν ανάλογα με το τι την προκαλεί. Αν και για τους περισσότερους μοιάζει με ένα απλό “πρόβλημα στη φωνή”, στην πραγματικότητα το κάθε είδος έχει τα δικά του αίτια και τρόπο εκδήλωσης. Παρακάτω παρουσιάζονται αναλυτικά όλα τα είδη της δυσφωνίας:

• Λειτουργική δυσφωνία

Στο συγκεκριμένο είδος η δυσφωνία προκαλείται από υπερβολική ή λανθασμένη χρήση της φωνής, χωρίς να υπάρχει κάποια βλάβη στις φωνητικές χορδές.

Συνηθισμένα αίτια:

• Φωνητική καταπόνηση (δυνατή ομιλία, φωνές)
• Στρες και σφιγμένοι μυς του λαιμού
• Κακές τεχνικές αναπνοής ή ομιλίας

• Οργανική δυσφωνία

Σε αυτό το είδος η δυσφωνία εμφανίζεται εξαιτίας κάποιου ανατομικού ή παθολογικού προβλήματος στις φωνητικές χορδές ή τον λάρυγγα. Συνήθως, παρατηρείται αλλοιωμένη φωνή ενώ σε κάποιες περιπτώσεις πόνος ή κόμπος στον λαιμό.

• Πολύποδες, κύστες, οζίδια στις φωνητικές χορδές
• Οξεία ή χρόνια λαρυγγίτιδα
• Όγκοι (καλοήθεις ή κακοήθεις)
• Τραύματα ή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση
• Νευρογενής δυσφωνία

Σε αυτό το είδος η δυσφωνία σχετίζεται με βλάβες στο νευρικό σύστημα, που επηρεάζουν τη λειτουργία των φωνητικών χορδών. Συνήθως, παρατηρείται αδυναμία στην φωνή και αστάθεια στον τόνο.

• Παράλυση φωνητικών χορδών
• Νόσος του Πάρκινσον
• Σκλήρυνση κατά πλάκας
• Βλάβη νεύρων μετά από χειρουργείο ή τραυματισμό
• Ψυχογενής δυσφωνία

Σε αυτό το είδος η δυσφωνία κάνει την εμφάνιση της εξαιτίας ψυχολογικών παραγόντων, χωρίς να υπάρχει κάποιο άλλο πρόβλημα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί μια δύσκολη κατάσταση να επηρεάσει την φωνή του ατόμου. Συνήθως, η φωνή αλλοιώνεται ξαφνικά ή χάνεται χωρίς να υπάρχει κάποιο παθολογικό εύρημα.

• Έντονο άγχος
• Ψυχικό τραύμα
• Συναισθηματική πίεση

Πως γίνεται η διάγνωση της δυσφωνίας;

Μήπως παρατήρησες βραχνάδα, αίσθημα κόπωσης όταν μιλάς ή άλλη αλλοίωση στη φωνή που επιμένει για περισσότερες από δύο εβδομάδες; Τότε ήρθε η ώρα να επισκεφθείς τον ωτορινολαρυγγολόγο (ΩΡΛ). Η διάγνωση της δυσφωνίας περιλαμβάνει διάφορα στάδια που ακολουθούνται ώστε να βρεθεί η πραγματική αιτία που προκάλεσε τη δυσφωνία. Παρακάτω παρουσιάζεται αναλυτικά η διαδικασία διάγνωσης της δυσφωνίας:

• Λήψη αναλυτικού ιστορικού
  Ο ωτορινολαρυγγολόγος (ΩΡΛ) θα ξεκινήσει να κάνεις κάποιες ερωτήσεις στον ασθενή, όπως, πότε ξεκίνησαν τα συμπτώματα, πόσο διαρκούν, αν υπάρχουν παράγοντες που τα επιδεινώνουν (όπως χρήση φωνής, κάπνισμα ή παλινδρόμηση), καθώς και αν έχεις ιστορικό σχετικών παθήσεων. Με αυτό τον τρόπο θα συλλέξει κάποιες σημαντικές πληροφορίες που χρειάζεται για να αποφασίσει πως θα πρέπει να συνεχίσει.
• Κλινική εξέταση του λαιμού και του λάρυγγα
  Στη συνέχεια ο γιατρός πραγματοποιεί λαρυγγοσκόπηση ή ενδοσκόπηση λάρυγγα. Συνήθως με τη βοήθεια κάμερας (ενδοσκόπιο). Η συγκεκριμένη εξέταση επιτρέπει στον ειδικό να παρατηρήσει απευθείας τις φωνητικές χορδές και να εντοπίσει τυχόν αλλοιώσεις, φλεγμονές ή προβλήματα στην κίνησή τους.
• Στροβοσκόπηση φωνής
  Σε περιπτώσεις που έχουμε λειτουργικές αλλοιώσεις η στροβοσκόπηση φωνής είναι πολύ χρήσιμη. Πιο συγκεκριμένα, είναι μια εξειδικευμένη τεχνική απεικόνισης που βοηθά στην καταγραφή της δόνησης των φωνητικών χορδών με μεγαλύτερη ακρίβεια.
• Φωνολογική ή λογοθεραπευτική εκτίμηση
  Σε περιπτώσεις όπου οι ασθενείς έχουν λειτουργική ή ψυχογενή δυσφωνία ο γιατρός θα πρέπει να συνεργαστεί με φωνολόγο ή λογοθεραπευτή. Μέσα από ασκήσεις και αξιολόγηση του τρόπου ομιλίας εντοπίζονται πιθανά λάθη στη χρήση της φωνής.
• Απεικονιστικές ή αιματολογικές εξετάσεις
  Στην περίπτωση όπου υπάρχουν ενδείξεις ότι η αιτία της δυσφωνίας μπορεί να σχετίζεται με άλλα θέματα όπως νευρολογικά, ενδοκρινικά ή άλλα συστηματικά προβλήματα, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει αξονική ή μαγνητική τομογραφία, υπέρηχο θυρεοειδούς ή συγκεκριμένες αιματολογικές εξετάσεις.

Ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία για τη δυσφωνία;

Για να ακολουθηθεί η κατάλληλη θεραπεία για τη αντιμετώπιση της δυσφωνίας είναι πολύ σημαντικό να βρεθεί η αιτία που την προκάλεσε. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η δυσφωνία είναι προσωρινή και υποχωρεί με ξεκούραση και απλές παρεμβάσεις. Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η ιατρική ή ακόμα και χειρουργική αντιμετώπιση κρίνεται απαραίτητη, ειδικά όταν σχετίζεται με οργανικά ή νευρολογικά αίτια. Παρακάτω παρουσιάζονται αναλυτικά κάποιες από τις θεραπείες που ακολουθούνται για την αντιμετώπιση της δυσφωνίας:

• Φωνητική ξεκούραση

Αν η δυσφωνία προέρχεται από υπερκόπωση των φωνητικών χορδών, όπως συμβαίνει μετά από πολύωρη ή έντονη ομιλία ή φωνές, η φωνητική ξεκούραση είναι η πρώτη και πιο αποτελεσματική λύση. Ο γιατρός συνιστά αφωνία για λίγες μέρες και όχι ψιθύρισμα καθώς κουράζει περισσότερο τις φωνητικές χορδές.

• Ενυδάτωση και υγιεινή φωνής

Στην περίπτωση της δυσφωνίας το να διατηρούνται ενυδατωμένες οι φωνητικές χορδές είναι απαραίτητο για αυτό και ο γιατρός προτείνει κατανάλωση άφθονου νερού και αποφυγή καπνίσματος, αλκοόλ και ξηρού αέρα, καθώς και ειδική διατροφή.

• Αντιμετώπιση υποκείμενης αιτίας

Έαν η δυσφωνία οφείλεται σε λοίμωξη, αλλεργία ή παλινδρόμηση, ο γιατρός ακολουθεί ένα από τα παρακάτω σύμφωνα με την βασική αιτία εμφάνισης της:

• Αντιβιοτικά ή αντιφλεγμονώδη, αν υπάρχει λοίμωξη.
• Αντιαλλεργικά ή κορτικοστεροειδή, για περιπτώσεις αλλεργικής ρινίτιδας ή φλεγμονών.
• Αναστολείς αντλίας πρωτονίων και διατροφή για την γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (GERD).
• Λογοθεραπεία – Φωνοθεραπεία

Αν η αφωνία και η ενυδάτωση δεν έχει βοηθήσει στην αντιμετώπιση του προβλήματος ο ωτορινολαρυγγολόγος (ΩΡΛ) θα σας παραπέμψει σε έναρξη λογοθεραπείας. Πιο συγκεκριμένα, ο λογοθεραπευτής εκπαιδεύει το άτομο να χρησιμοποιεί σωστά την φωνή του, με ασκήσεις για αναπνοή, άρθρωση, ένταση και τονικότητα.

• Χειρουργική αντιμετώπιση

Σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν πολύποδες, κύστες, οζίδια ή καλοήθεις/κακοήθεις όγκοι στις φωνητικές χορδές, μπορεί να χρειαστεί μικροχειρουργική επέμβαση από εξειδικευμένο ωτορινολαρυγγολόγο. Μετά την ολοκλήρωση της χειρουργικής επέμβασης συνήθως γίνεται φωνοθεραπεία για την πλήρη αποκατάσταση του προβλήματος.

• Αντιμετώπιση νευρολογικών ή ψυχογενών αιτίων

Σε ορισμένες περιπτώσεις όπου η δυσφωνία συνδέεται με νευρολογικά προβλήματα (π.χ. Πάρκινσον, σπαστική δυσφωνία), ακολουθείται εξειδικευμένη θεραπεία με φαρμακευτική αγωγή ή ακόμα και με ενέσεις αλλαντικής τοξίνης (Botox) σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Ωστόσο, αν ο ασθενής έχει ψυχογενή δυσφωνία, η συμπεριφορική ή/και συστημική ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά, σε συνδυασμό με τη λογοθεραπεία.

Πότε πρέπει να επισκεφτώ γιατρό;

Η δυσφωνία μπορεί να είναι προσωρινή και κάποιος να το αμελήσει. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα επιμένουν ή συνοδεύονται από άλλα σημάδια που δεν πρέπει να αγνοήσουμε. Κάπου εκεί είναι και η σωστή στιγμή για μια επίσκεψη στον ωτορινολαρυγγολόγο (ΩΡΛ). Πιο συγκεκριμένα, πρέπει να επισκεφτείς τον γιατρό:

• Όταν η βραχνάδα ή η αλλαγή στη φωνή διαρκεί περισσότερο από 10-15 ημέρες χωρίς να υπάρχει κάποια λογική εξήγηση.
• Αν η φωνή παρουσιάζει ξαφνική ή σταδιακή επιδείνωση χωρίς ίωση ή φωνητική καταπόνηση.
• Όταν κατά την ομιλία παρατηρείται πόνος, αίσθημα «κόμπου» στον λαιμό ή δυσκολία στην κατάποση.
• Αν υπάρχει ιστορικό καπνίσματος ή επαγγελματικής φωνητικής χρήσης.
• Σε περίπτωση που υπάρχει βήχας με αίμα ή ανεξήγητη απώλεια βάρους.
• Αν παρατηρηθεί δυσκολία στην ομιλία.

Η επίσκεψη στον γιατρό είναι καθοριστική ώστε να ξεκινήσει άμεσα η κατάλληλη θεραπεία για άμεσα και μόνιμα αποτελέσματα.